Jak utworzyć czas przeszły passato prossimo?

To najczęściej używany czas przeszły w języku włoskim, mówi o czynnościach dokonanych, np. Ieri ho mangiato una pizza buonissima. Wczoraj zjadłam pyszną pizzę.

Ten czas zawsze ma dwie części: pierwsza to czasownik posiłkowy avere lub essere, a druga to participio passato, które tworzy się według prostej reguły:

mangiare -> mangiato
ricevere -> ricevuto
partire -> partito

Istnieją też nieregularne formy participio, o których piszę tutaj.

PASSATO PROSSIMO = AVERE/ESSERE + PARTICIPIO PASSATO (-ato, -uto, -ito)

 Zobaczmy teraz, jak wybrać czasownik posiłkowy.

Passato prossimo – mieć czy być (avere o essere)?

Wybór czasownika posiłkowego (avere/essere) często bywa sporym dylematem. O tyle większym, że zdarza się, iż jeden czasownik może przyjąć avere lub essere w czasie przeszłym passato prossimo w zależności od kontekstu. Przyjrzymy się zatem sytuacjom typowym i wyjątkom.

AVERE – Które czasowniki wolą mieć?

Większość czasowników łączy się z avere. Najważniejsza reguła dotyczy możliwości utworzenia strony biernej (takie czasowniki nazywają się przechodnimi). Zazwyczaj zdanie w stronie biernej będzie polegać na tym, że coś zostało (zrobione). Przyjrzyjmy się zdaniom:

Ho letto un libro. (Przeczytałam książkę.) -> Książka została przeczytana.
Ho mandato un sms. (Wysłałam sms.) -> Sms został wysłany. 

Czyli… Tak, możemy utworzyć stronę bierną, co oznacza, że czasownikiem posiłkowym, który wybierzemy do stworzenia passato prossimo, będzie AVERE.
Jeszcze jedno ułatwienie: by móc utworzyć stronę bierną, potrzebujemy dopełnienia (okropne słowo, wiem), czyli słowa, które dopełnia czasownik o dodatkową informację, np.: Ho mandato una lettera. Ho incontrato Giorgio.

ESSERE – Które czasowniki wolą być?

• Wszystkie zwrotne: np. chiamarsi, lavarsi, incontrarsi. 
• Czasowniki nieprzechodnie (te, od których nie możemy strony biernej), związane z ruchem, przemieszczaniem się, zmianą stanu/miejsca/właściwości fizycznej: np. andare, apparire, arrivare, cadere, dimagrire, diventare, entrare, essere, morire, nascere, rimanere, stare, tornare, uscire, venire. Na obrazku zebrane są najważniejsze czasowniki łączące się z essere w passato prossimo:
  
  Wyjątki (wydaje nam się, że według tej logiki powinno być „essere” a jest „avere”): ballare, camminare, guidare, nuotare, passeggiare, viaggiare
  Np.: Abbiamo ballato tutta la sera. Marco ha viaggiato con l’aereo.
• bastare, capitare, durare, interessare, mancare, piacere, sembrare, servire, succedere.
  W większości występują w 3. osobie (l. mnogiej lub pojedynczej) i łączymy je z essere:
  Np.: La conferenza non mi è piaciuta per niente. Ci è mancato il tempo per visitare il Colosseo.

Czasem AVERE, czasem ESSERE

Istnieje grupa czasowników, która przyjmuje w czasie passato prossimo posiłkowy avere lub essere w zależności od kontekstu. I są to:

• Cominciare, finire, cambiare, aumentare, diminuire.
  Jeśli w tłumaczeniu wyjdzie nam cząstka „się”, , musimy wybrać essere. np.
  Il film è finito -> Film się skończył. ALE:
  Ho finito di guardare il film -> Skończyłam oglądać film. (Ułatwienie polega na tym, że nie mamy cząstki „się” w tłumaczeniu).
• Piovere, nevicare (zjawiska atmosferyczne).
  W tym przypadku akurat nie ma żadnej różnicy w użyciu avere i essere, to już twój wybór:
  Ieri ha piovuto tutto il giorno. Ieri è piovuto tutto il giorno.

• Correre, saltare, volare, passare, salire, scendere.
  Np.: Ho corso tutto il giorno. Sono corso alla fermata dell’autobus. Zazwyczaj jeśli w zdaniu występuje punkt docelowy (jak na przykład la fermata dell’autobus), będziemy używać essere. 

• Potere, volere, dovere.
  One same w sobie nie decydują w żaden sposób o czasowniku posiłkowym — najważniejsze jest to, co stoi za nimi. I jeśli jest to czasownik, które chce mieć przy sobie essere, to zdanie wygląda na przykład tak: Sono potuta venire.
  Lub (gdy dalszy czasownik chce avere): Ho dovuto scrivere al mio professore.
  Tu trzeba uważać także na czasowniki zwrotne i na to, gdzie postawimy cząstkę „się” (nie ma między tymi zdaniami różnicy, to już kwestia naszego wyboru). Jeśli znajduje się ona na początku, musimy użyć essere:
  Mi sono dovuta alzare presto. Jeśli jest zaś doklejona do czasownika, używamy avere: Ho dovuto svegliarmi presto.

Nieregularne formy czasu przeszłego i fiszki do nauki znajdziesz tutaj.

A tymczasem już wszystkie pułapki, jakie możemy spotkać w czasie passato prossimo.

Jeśli chciał_byś poćwiczyć czas przeszły na żywo, zobacz nasze praktyczne kursy w kameralnych grupach lub indywidualnie i sprawdź ofertę naszych kursów włoskiego. Prowadzimy również webinary i warsztaty językowe.

Wszystkiego włoskiego!

Katarzyna 

Jeżeli te informacje były dla Ciebie pomocne, pamiętaj, by polubić stronę Włochoterapii na Facebooku lub zapisać się do Newslettera (na dole strony), by być na bieżąco.